Stress- en burn-out begeleiding: deze eerste stappen kun jij als coach zetten

In de wereld van nu laten spanningsklachten maar weinigen onberoerd. Misschien merk jij als coach ook dat steeds meer coachees worstelen met stress, vermoeidheid of het managen van eigen of andermans verwachtingen. In dit artikel geeft Janet Mulder, trainer bij ICM van o.a. de opleiding Stress- en burn-outbegeleiding, je een inkijkje in hoe jij als coach je coachees verder kunt helpen op dit vlak.

Dit artikel is geschreven naar aanleiding van de introductie masterclass ‘Coachen op stress- en burn-out’ die Janet Mulder in mei 2021 namens ICM voor Coachfinder verzorgde.

Maar eerst, wat houden stress en burn-out in?

‘Wat is volgens jou stress?’, met deze vraag aan de deelnemers trapt Janet Mulder de masterclass af. Allerlei antwoorden passeren de revue, waaronder: meer willen dan je aankunt, disbalans in je energie, te veel spanning, controleverlies, een korter wordend lontje maar ook een vorm van alertheid en op zich een gezonde prikkel.

Met die laatste toevoegingen slaan de deelnemers de spijker op z’n kop. We interpreteren stress snel negatief, maar het heeft ook allerlei positieve functies. Het geeft bijvoorbeeld focus en structuur en het helpt ons in een ‘fight’ of ‘flight’ modus te belanden, waardoor we gaan handelen. Dit gegeven is ook belangrijk voor jouw coachees om te weten: stress is niet verkeerd. Sterker nog, het is een gezonde reactie op een ongezonde situatie. Er ontstaat pas een probleem als we onvoldoende hersteltijd inlassen en we niet meer goed kunnen balanceren tussen onze draaglast en draagkracht. Als er meer van ons wordt gevraagd dan we denken waar te kunnen maken.

Als de overbelasting en stress langer aanhouden, en we in een toestand belanden waarin we aanhoudende fysieke en/of psychische spanningsklachten ervaren, dan spreken we van overspannenheid. De stressklachten duren dan ongeveer drie maanden. Je kunt overspannenheid opmerken aan beperkingen die ontstaan in het sociaal en/of beroepsmatig functioneren.

Overspanning. Hier is sprake van als voldaan is aan de volgende criteria (Bron: LESA-richtlijn, 2011):

1. De cliënt heeft drie of meer van de volgende klachten: moe, slecht slapen, prikkelbaar, gevoelig voor lawaai en drukte, emotioneel labiel, piekeren, gejaagd, concentratieproblemen en/of vergeetachtigheid;
2. Cliënt ervaart controleverlies en/of machteloosheid;
3. Cliënt toont of voelt serieuze beperkingen in beroepsmatig en/of sociaal functioneren;
4. De problemen zijn niet (uitsluitend) toe te schrijven aan een psychische stoornis

Op het moment dat de overspannenheid zes maanden of langer aanhoudt, dan kun je terechtkomen in een burn-out. Er is dan sprake van extreme uitputting, extreme moeheid en extreem energieverlies. Je bent dan opgebrand en elke inspanning voelt als te veel. Daar kun je ziek van worden.

Burn-out. Hiervan is sprake als (Bron: LESA-richtlijn, 2011):

1. Overspanning;
2. De klachten zijn meer dan zes maanden geleden begonnen;
3. Gevoelens van vermoeidheid en uitputting staan sterk op de voorgrond.

Er bestaan tal van definities van burn-outs. Het CSR Centrum benadert het vanuit de psychobiologie:

“Burn-out is een chronische stressstoornis. Het is een complex van symptomen als gevolg van een neuro-hormonale disbalans die zijn oorsprong vindt in een langdurig gecumuleerd herstelkort.”

Annita Rogier (Psycholoog en Stress & Burn-out coach) stelt daarnaast: “Burn-out is groeipijn. Aanhoudende stress is een signaal dat er iets in je leven moet veranderen. Dat je meer moet worden wie je eigenlijk bent.”

Jakob van Wielink (initiatiefnemer van en partner bij De School voor Transitie) neemt de volgende stelling in: “De wortels van burn-out zijn te vinden in een verbroken verbinding tussen wie je bent, je (unieke) roeping en de dingen die je doet. Een burn-out is het effect van je kern die moe is van het doen van dingen voor de verkeerde zaak.”

Geen een definitie is dé waarheid. Je kunt ze zien als verschillende invalshoeken en visies. Wat is jouw visie als coach?

Hoe herken je overmatige stress?

In de opleiding Stress- en burn-outbegeleiding gebruiken we het boek ‘Handboek coachen bij stress en burn-out’ van Annita Rogier. In dit boek omschrijft Annita dat overmatige stress voor zowel de organisatie als voor de medewerker te herkennen is aan:

• Fysieke klachten
  • Aanhoudende vermoeidheid, slaapgebrek;
  • Spier-, hoofd-, rugpijn;
  • Maagpijn, darmstoornissen, (meestal slechte, maar soms overmatige) eetlust, misselijkheidsklachten;
  • Verminderde weerstand tegen infecties;
  • Hartkloppingen, verhoogde bloeddruk, verhoogd cholesterol;
• Psychische klachten
  • Niet meer tot rust kunnen komen, gejaagd gevoel;
  • Prikkelbaar, geïrriteerd;
  • Somber, huilbuien, piekeren, angst;
  • Niet meer kunnen genieten, lusteloos, futloos;
  • Besluiteloos, concentratieverlies, vergeetachtig;
• Verandering van houding en gedrag
  • Sociale contacten uit de weg gaan;
  • Meer roken, eten, alcohol-, of drugs gebruiken;
  • Meer slaap- en kalmeringsmiddelen gebruiken;
  • Chaotische werkwijze, of juist doorschieten in structuur;
  • Verlies van zelfvertrouwen;
  • Vroeger gedreven, nu onverschillig of cynisch;
  • Frequent kort verzuim: te laat komen, eerder weg.

Waar begin je als coach?

Om te beginnen is het niet aan ons als coach om te diagnosticeren. Dat moeten we overlaten aan een arts. Wel kun je als coach stress signaleren en samen met de coachee de stressklachten en stressbronnen analyseren. Onderzoek bijvoorbeeld hoe stress zich bij iemand uit, in welke situaties het voorkomt maar ook in welke situaties het juist níet voorkomt. Hoe kun je stressbronnen (zoals tijdsdruk, structureel overwerken, weinig taakvariatie, te veel tegelijk willen doen, mantelzorg, dingen doen waar je geen voldoening uit haalt) verminderen en energiegevers (autonomie, erkenning en waardering in het werk, bewegen, lezen, leuke dingen doen met vrienden) vergroten? Hoe ontspant iemand zich en hoe bouw je meer van dat soort herstelmomenten in? Tip: gebruik de Sterke Kanten test van ICM om te ontdekken wat iemands sterke kanten zijn en hoe hij of zij deze meer kan inzetten.

Is er sprake van een burn-out, dan doe je er goed aan niet te veel informatie in één keer te geven. Houd coachgesprekken in het begin kort(er) en waak ervoor dat de coachee niet te hard werkt aan het herstel. Dit is een valkuil die we vaak terugzien bij mensen met een hoge mate van perfectionisme: waar hij of zij eerder volledig opging in bijvoorbeeld werk, kan dat nu omslaan in (te) hard werken aan herstel en daar alleen maar mee bezig zijn.

Als coach focus je in de begeleiding eerst op het herstel van energie. Als de cliënt voldoende hersteld is en meer energie heeft, dan onderzoek je welke dieperliggende oorzaken onder de burn-out liggen. Want die zijn er zeker. Hierbij kun je denken aan het niet stellen van grenzen, geen hulp durven vragen, verlieservaringen, niet weten wie je ten diepste bent en wat je in beweging wilt brengen in het leven. Er is dus niet echt één oorzaak waardoor iemand een burn-out krijgt.

Wat je van de opleiding kunt verwachten

In dit artikel las je kort wat stress en burn-out inhouden, hoe je ze herkent, welke oorzaken er kunnen zijn en welke (eerste) stappen je kunt zetten als coach. In de opleiding Stress- en burn-outbegeleiding ga je hier onder begeleiding van een ervaren coach gedurende vier maanden dieper op in. Zo krijg je nog meer informatie over wat stress met je doet en leer je jouw cliënt kundig en persoonlijk, aan de hand van een stappenplan, te coachen op essentiële vaardigheden, zoals ontspanning en acceptatie. Ook ga je in op hoe je je cliënt helpt een nieuwe werkelijkheid uit te denken die positiviteit brengt en beter aansluit bij zijn of haar drijfveren, kwaliteiten en waarden.

Dankzij oefeningen, het voeren van gesprekken met een cliënt en het schrijven van een verslag breng je nieuwe technieken direct in de praktijk en reflecteer je op jouw leerpunten. Gaandeweg kleur jij je rol als begeleider van mensen met stress- en burn-outklachten verder in op een manier die past bij jou én bij de mensen met wie je werkt.

Naar de opleiding