Terugblik ICM Blikverruimers – Els van Steijn over familieopstellingen
Wat voor invloed heeft jouw familiesysteem op jouw leven? Op 17 april organiseerde ICM in bibliotheek Neude de eerste Blikverruimer in de reeks van drie. Presentator Inger Strietman ging in gesprek met Els van Steijn, schrijfster van De Fontein en een grote naam in de wereld van systemisch werk. Met meer dan honderdvijftig gasten, een scherpe Inger en bevlogen Els was het een avond die tot reflecteren aanzette. Naar huis lopend dacht ik, en ik denk alle anderen, na over de vraag waar het deze avond om draaide: sta ik op de juiste plek in de fontein? We blikken terug.
De fontein
Els schreef meerdere boeken over systemisch werk: ‘De fontein: vind je plek’, ‘De fontein: maak wijze keuzes’ en ‘De fontein: vier je leven’. De fontein fungeert in deze boeken als metafoor voor het familiesysteem. In de fontein stroomt het water van boven naar beneden naar verschillende bakken. De bakken staan symbool voor generaties: de onderste bak is de kindsbak, die daarboven staat symbool voor je ouders en die daarboven voor je grootouders. Wanneer iedereen op de juiste plek in de fontein staat blijft het stromen. Helaas staat men vaak niet in de eigen bak, en ‘stijgt men op’, met alle gevolgen van dien. Deelnemen aan een familieopstelling kan een oplossing zijn om weer op de juiste plek in de fontein te komen staan. Het innemen van de juiste plek kan leiden tot innerlijke rust, verbeterde relaties, persoonlijke groei, het doorbreken van oude patronen, het maken van gezondere keuzes en emotionele bevrijding.
Visualiseren
Gelijk na het openingspraatje van Inger neemt Els het woord. Met snelle passen loopt ze over het podium om te visualiseren hoe een opstelling werkt. Haar enthousiasme werkt aanstekelijk. “We doen het met een stuk of tien mensen. We bespreken een casus van iemand uit de groep en ik wijs representanten aan. Iedereen zoekt dan een plek in de ruimte voor de opstelling. De representant van de moeder staat dan bijvoorbeeld dáár,” ze loopt kordaat naar de ene kant van het podium, keert ons de rug toe en blijft een seconde stilstaan om duidelijk te maken dat hier iemand blijft staan, “en hier representeert iemand dan het overleden zusje.” Op drie meter afstand van de denkbeeldige moeder maakt Els van-links-naar-rechts-zwaaiende bewegingen naar de vloer. “De overledenen blijven altijd onderdeel van het systeem en visualiseren we liggend,” legt ze respectvol uit. “Ieder familielid dat van belang is wordt gerepresenteerd en vervolgens begin ik vragen te stellen. Door familieverhoudingen visueel te maken en ze te bespreken komen deelnemers erachter waar ze in de fontein staan en leren ze hun eigen plek weer innemen.”
Hoe stijg je op in de fontein?
Els legt uit dat er drie redenen zijn waarom een systeem in de war raakt: je neemt als kind verantwoordelijkheid over dingen die niet van jou zijn, je hebt een oordeel over jouw ouders, of er is sprake van onbewuste identificatie. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer er ooit een miskraam of een sterfgeval in je familie is geweest. Als je onbewust geïdentificeerd bent, vul jij het gat in het systeem op die de overledene heeft achtergelaten, waardoor je een bak hoger in de fontein komt te staan. Els: “Wanneer je leeft onder een onbewuste identificatie leef je volgens de wet: het zal mij niet beter vergaan dan jou. Je ziet hierdoor veel zelfdestructief gedrag bij onbewust geïdentificeerden. Denk bijvoorbeeld aan gewelddadige relaties en uitstelgedrag. Door deze verhouding te visualiseren in een opstelling, zet je de verhoudingen weer recht en kom je weer in je eigen bak te staan, onder je ouders, waar je hoort.”
Ze benadrukt dat je de rol van een representant nooit toevallig toegewezen krijgt. “Zelf heb ik bijvoorbeeld een moeilijke verhouding met mijn vader gehad. Ik nam deel aan een opstelling en ik werd ingezet om iemands vader te representeren. Ik ging met mijn rug naar haar toe staan, aan de rand van de ruimte. Plots voelde ik hoe mijn vader zich altijd gevoeld heeft: afgesloten van het gezin en zijn onvermogen om contact te maken vanachter die onzichtbare muur. Als representant voelde ik plotseling die muur en kreeg ik meer begrip voor de relatie die ik met mijn vader heb,” deelt Els kwetsbaar.
Durf jij te leunen?
Onder kalme begeleiding van Els doen we met het hele publiek een meditatie. “Zet je twee voeten stevig in de grond,” begint ze. Daarna gaan we op een begeleide reis door ons lichaam, we voelen onze ademhaling, onze huid, onze benen. Met meer dan honderdvijftig mensen in de zaal voelt de rust en concentratie die over ons neerdaalt bijzonder. Els vraagt ons onze ouders, grootouders, overgrootouders en de voorouders voor hen, in te beelden alsof ze achter ons staan. We stellen ons allemaal een waaier van voorouders voor. Van betekenis is de zin: ‘Ontspan je en leun tegen je ouders aan die achter je staan.’ Aan het einde van de meditatie vraagt Els ons na te gaan: “Hoe reageerde jij op die zin? Leunde je meer naar rechts of meer naar links? Durfde jij volledig op je ouders te leunen of heb je helemaal niet geleund? Als je niet hebt kunnen leunen zou dat kunnen betekenen dat er nog werk nodig is in jouw familiesysteem om jezelf in de juiste bak te krijgen.”
Er is tijd voor vragen uit het publiek. Wat betekent het bijvoorbeeld voor jouw familiesysteem als je geadopteerd bent?
Els legt uit dat adoptiekinderen thuishoren in hun familiesysteem van herkomst, ook al hebben ze hun biologische ouders nooit gekend. “Ieder kind maakt deel uit van diens biologische familiesysteem. Adoptieouders horen bij je lot en niet bij jouw systeem. Dat adoptieouders prachtige en nuttige rollen kunnen vervullen staat buiten kijf. Maar elk geadopteerd kind is onbewust loyaal aan dat biologische systeem.” Meer over de visie van Els van Steijn op adoptie in relatie tot het familiesysteem lees je hier.
Ik hoorde je net het woord ‘lot’ gebruikten, ik ben bijna dertig en heb nog nooit een relatie gehad, is dat dan mijn ‘lot’?
“Dat is nú jouw lot. Dat dat nu aan de hand is betekent niet dat het nooit kan komen.” Els vertelt open over haar eigen lot: dat zij en haar man geen kinderen kunnen krijgen. “Wat je niet veranderen kan heb je te accepteren, maar dat betekent niet dat het nooit meer pijn doet. Je bent niet gelijk terug bij af als je opnieuw geconfronteerd wordt met pijn van een situatie die je al geaccepteerd hebt.”
Afsluiting
De avond met Els van Steijn was voor velen een eye opener. Ze nam ons mee in de wereld van familiesystemen op een heldere, directe en toch diepgaande manier. Het idee dat onze plek in de fontein ons leven beïnvloedt, doet je nadenken over je eigen positie en relaties binnen je familie. Els’ enthousiaste benadering en praktische voorbeelden maakten het onderwerp niet alleen begrijpelijk maar ook boeiend. Het was een avond vol inzichten die uitnodigt om verder te kijken en je eigen plek te heroverwegen. Dus, sta jij op de juiste plek in jouw fontein? Het is de moeite waard om erover na te denken.
Meer ICM Events?
Ken je het gevoel dat je elk moment door de mand kunt vallen? Dat je collega’s en/of klanten zullen zien dat je het eigenlijk niet kunt? Denk je vaak dat je prestaties toevallig zijn en vind je het lastig om te vertrouwen op je eigen vaardigheden en inzet? Voel je druk en stress, omdat je bang bent dat je niet aan de verwachtingen voldoet? Je bent niet de enige!
Kom op woensdagavond 19 juni naar de tweede ICM Blikverruimers in Bibliotheek Neude, waar journalist en ervaringsdeskundige Kim Buitenhuis openhartig praat over de angst om ‘ontmaskerd’ te worden. Samen met Inger Strietman verkent ze de verhalen van succesvolle mensen die ook worstelen met dat knagende gevoel van ‘niet goed genoeg zijn’.
Ontdek hoe je de strijd tegen zelfkritiek en het imposter syndroom kunt aangaan en laat je inspireren door Kims zoektocht naar de betekenis van falen, succes en geluk. Verwacht een avond vol inzichten, interactie en praktische tips.