Zo luister je actief en aandachtig dankzij het LSD-model

Ben je weleens afgeleid in een gesprek? Dat je eigenlijk al bezig bent met een volgend onderwerp en daardoor geen aandacht meer hebt voor de verteller? Op zo’n moment luister je niet actief. Dit terwijl je de kwaliteit van het gesprek dermate verhoogt door actief te luisteren. Actief luisteren is een vaardigheid die je kunt leren. Bijvoorbeeld met behulp van het LSD-model. In dit artikel vertellen we je wat actief luisteren is en gaan we verder in op het LSD-model, vraagsoorten en -richtingen. 

Wat is actief luisteren?

Actief luisteren is het vermogen om volledig te focussen op de persoon die vertelt en hier op een doordachte wijze op te reageren. Wanneer je actief luistert, neem je proactief deel aan het gesprek. Je bent niet met andere dingen bezig en doet actief moeite om de ander te begrijpen. Zowel verbaal als non-verbaal kun je laten zien dat je actief luistert. Bijvoorbeeld non-verbaal door af en toe te knikken, oogcontact te maken en je schouders naar de ander toe te draaien. Of verbaal door het stellen van de juiste vragen of het samenvatten van wat de ander zegt. Actief luisteren levert een prettig en constructief gesprek op.

Het LSD-model

Actief luisteren kun je leren. Een concrete tool om actief te leren luisteren is het LSD-model. Dit model bestaat uit drie categorieën: luisteren, doorvragen, samenvatten. Deze categorieën bevatten verschillende onderdelen, die we hieronder toelichten.

Luisteren

1. Luister met aandacht

Laat zien dat je aandachtig luistert naar de ander, zowel verbaal als non-verbaal. Draai je bijvoorbeeld naar de ander toe. Ben niet met andere dingen bezig en blijf geconcentreerd bij het gesprek. Zo laat je zien dat je het gesprek serieus neemt.

2. Geef ruimte

Val de ander niet in de rede en laat gerust een stilte vallen. Dit helpt de ander om na te denken over wat hij of zij wil vertellen.

3. Luister vanuit de ander

Zet niet alleen jouw eigen bril op in het gesprek maar sta open voor het referentiekader en de context van de ander. Luister dus goed naar wat de ander zegt en hoe hij of zij dit bedoelt in plaats van in te vullen wat jij denkt dat er bedoeld wordt.

Samenvatten

4. Check of je de ander begrijpt

Vat op meerdere moment in het gesprek samen wat er gezegd is. Zo controleer je of je begrepen hebt wat de ander bedoelt.

5. Inhoudelijk en op gevoel

Een samenvatting kan gericht zijn op inhoud en/of op gevoel. Bij een inhoudelijke samenvatting herhaal je de feiten om te checken of je het goed hebt begrepen. Bij een reflectie op gevoel probeer je helder te krijgen of je het gevoel van de ander begrijpt. Doe dit bijvoorbeeld met een kort maar krachtige zin als: “Je bent dus verdrietig omdat je zus jou al drie keer op rij laat zitten.”

6. Oordeelvrij

Geef een samenvatting zonder jouw persoonlijke oordeel. Jouw mening is niet belangrijk aangezien het je doel is om te luisteren naar de mening van de ander. Wanneer je jouw mening geeft, kan dit afleiden of het gesprek een ongewenste richting opsturen.

Doorvragen

7. Varieer met vraagsoorten

Er bestaan verschillende vraagsoorten, zoals een open of suggestieve vraag. Hierover vertellen we je later in het artikel meer. Elke vraagsoort heeft een eigen effect en doel. Wissel af in je vraagsoorten om het gesprek dynamisch en effectief te houden.

8. Wees nieuwsgierig

Blijf gedurende het gesprek een nieuwsgierige en belangstellende luisteraar. Snap je iets niet? Wil je meer weten over een onderwerp? Ben je benieuwd naar de mening van de verteller? Vraag het dan!

9. Vraag om te begrijpen

Na het geven van je samenvatting stel je vragen om de ander nog beter te begrijpen. Check je aannames en verhelder de situatie verder.

De vijf vraagsoorten

Er zijn vijf vraagsoorten die je als luisteraar kunt toepassen:

1. Gesloten vraag

Een vraag die je kunt beantwoorden met ‘ja’ of ‘nee’. Deze vraag leidt tot snelle en vaak korte antwoorden. Het leidt niet tot diepgang maar je kunt er wel gemakkelijk bevestiging mee krijgen. Een voorbeeld van een gesloten vraag is: “Heb je een leuk weekend gehad?”

2. Open vraag

Een open vraag leidt tot meer diepgang en geeft de ruimte aan je gesprekspartner om dieper in te gaan op het onderwerp en zijn of haar perspectief. Een voorbeeld van een open vraag is: “Hoe was je weekend?”

3. Doorvraag-vraag

Met een doorvraag-vraag ga je in op wat de ander zegt. Dit doe je bijvoorbeeld om het beter te snappen of er meer over te weten te komen. Zo breng je meer verdieping aan in het gesprek. Een voorbeeld van een doorvraag-vraag is: “Wat bedoel je precies met ‘die opmerking verraste me’?”

4. Meerkeuzevraag

Met een meerkeuzevraag beperk je de keuze en laat je de verteller kiezen tussen verschillende opties. Dit zorgt voor een gestructureerd antwoord en daarom gebruik je deze vraag vooral als je beperkte informatie wilt. Een voorbeeld van een meerkeuzevraag is: “Eet je vandaag pasta of rijst?”

5. Suggestieve vraag

Met een suggestieve vraag stuur je de ander in de richting van het antwoord. Dit is vaak het antwoord dat jij als vragensteller wilt horen. Als je deze vraag inzet, let er dan wel op dat je niet manipuleert. Een voorbeeld van een suggestieve vraag is: “Vind jij het ook zo’n vies weer vandaag?”

Elke vraagsoort heeft een eigen effect. Als je actief luistert is het van belang deze vraagsoorten te combineren om het gesprek dynamisch en nuttig te houden. Kies op basis van je doel welke vraagsoort het beste past. Het belangrijkst is dat je varieert en afwisselt in de vragen die je stelt!

Vraagrichtingen

Als vragensteller kun je het gesprek goed sturen. Er zijn twee richtingen waar je het gesprek op kunt sturen, door middel van probleemgerichte of oplossingsgerichte vragen.

Probleemgerichte vragen

Dit zijn vragen waardoor de ander het probleem verder verkent en aan je uitlegt. Je krijgt een probleem helder, bekijkt het probleem vanuit verschillende kanten bekijken en vraagt door op het probleem.

Voorbeelden van probleemgerichte vragen zijn: “Hoe werd de situatie erger?” of “Wanneer begon deze situatie?”.

Let erop dat je met een probleemgerichte vraag niet te lang in het probleem blijft hangen of in een negatieve spiraal terechtkomt. Dit kan leiden tot passiviteit of negatieve emoties. Merk je dat dit gebeurt? Ga dan voor een oplossingsgerichte vraag!

Oplossingsgerichte vragen

Dit zijn vragen waardoor de ander naar mogelijkheden, oplossingen en wensen gaat kijken. Hiermee laat je het gesprek een positieve kant op gaan.

Voorbeelden van oplossingsgerichte vragen zijn: “Wat kun je doen om deze situatie te veranderen?” of “Wat kunnen we samen doen om een stapje vooruit te komen?”.

Let erop dat je met een oplossingsgerichte vraag niet al naar oplossingen en verbeteringen vraagt als je het probleem nog niet goed begrijpt. Dit kan leiden tot irrelevante vragen. Zorg er dus eerst voor dat je het probleem goed begrijpt en ga daarna over op oplossingsgerichte vragen.

Verdere diepgang in onze opleidingen en trainingen

Wil je dieper ingaan op luisteren en actief oefenen met tools als het LSD-model? ICM heeft verschillende opleidingen en trainingen op het gebied van coaching. Ook hebben we verschillen opleidingen en trainingen op het gebied van communicatievaardigheden, zoals onze tweedaagse trainingen Effectief Communiceren en Effectief Waarnemen en Communiceren. Heb je behoefte aan meer diepgang en expertise ontwikkeling, kijk dan eens naar onze opleiding Effectief Communiceren in 4 maanden.