Hoe kritisch denken je een sterkere professional maakt

Kritisch denken is één van de elf 21^e eeuwse vaardigheden die het Nationaal Expertisecentrum Leerplanontwikkeling (SLO) opstelde voor het onderwijs van de toekomst. Deze vaardigheden helpen om succesvol te functioneren in onze snel veranderende maatschappij. Hoe ziet kritisch denken er precies uit in de praktijk? En hoe ontwikkel je het?

Misschien lijkt kritisch denken abstract en klinkt het negatief. Maar het is juist een vaardigheid die in allerlei praktijksituaties veel profijt oplevert. Het helpt om tot oplossingen te komen voor taaie problemen, het sterkt je om plannen te presenteren aan een kritisch publiek en het maakt je werk efficiënter, omdat je tot de kern van problemen komt en daarmee niet aan symptoombestrijding doet.

Wat houdt kritisch denken in?

In het kort is kritisch denken het vermogen om door logisch redeneren zelfstandig tot weloverwogen en beargumenteerde afwegingen, oordelen en beslissingen te komen.

Je herkent iemand die kritisch denkt aan een sceptische houding zonder cynisch te zijn. Daarnaast staat de kritische denker open voor verschillende invalshoeken en andere denkwijzen, maar is dit niet iemand die met alle winden mee waait. Ook is deze denker besluitvaardig, maar niet koppig. De kritische denker gebruikt een analytische houding wanneer relevant en slaat niet door in alles relativeren.

De volgende vaardigheden zijn belangrijk om kritisch te kunnen denken: analyseren, evalueren, concluderen, verklaren en zelfreguleren.

Waarom is kritisch denken een 21^e eeuwse vaardigheid? Waarom juist in deze tijdsgeest?

Onze huidige wereld is er een van verandering, complexiteit en met een overvloed aan informatie. Juist in deze omgeving is kritisch denken een essentiële vaardigheid. Het geeft grip en richting om in deze omstandigheden overzicht te houden en onderbouwde beslissingen te nemen.

Hoe train je je kritisch denkvermogen?

Kritisch denken is een vaardigheid die je kunt leren. Het welbekend adagium oefening baart kunst is hier van toepassing. Daarnaast is inzicht in je eigen denken van belang. Ons brein is geneigd ‘short-cuts’ te maken. Dat is superhandig omdat je hiermee op de automatische piloot kunt reageren en handelen (denk aan vaste routines). Maar wanneer je voor complexere vraagstukken staat is het slim om je kritisch denkvermogen aan te zetten en stil te staan bij je overwegingen.

Enkele tips om jouw kritisch denkvermogen aan te zetten per vaardigheid:

• Interpreteren: check of jouw interpretatie van informatie rondom het vraagstuk klopt en voorkom aannames. Dit doe je bijvoorbeeld door verder te vragen en te parafraseren. Voorkom dat je informatie vanuit een tunnelvisie bekijkt en daag jezelf uit het vraagstuk vanuit verschillende perspectieven te bekijken.
• Analyseren: deze vaardigheid vergt onder andere het onderzoeken van aannames en ideeën. Je kunt jezelf hierin trainen door in artikelen en het journaal op zoek te gaan naar argumenten en te ontdekken uit welke onderdelen ze bestaan. Is het ene component een sterk bewijs voor het ander?
• Evalueren: dit kan door onder andere het toetsen van de bronnen. Is er één bron of zijn er meerdere die hetzelfde zeggen?
• Concluderen: vanuit welke positie kun je naar het onderwerp kijken? Heb je de juiste stappen (zie bijvoorbeeld bovenstaande tips) gevolgd om tot je conclusie te komen?
• Verklaren: Welke stappen heb je doorlopen om tot het resultaat te komen? Welke verklaringen heb je voor deze resultaten?
• Zelfreguleren: hierbij neem je jezelf als instrument onder de loep. Ben je vrij geweest van vooroordelen? Heb je zelf specifieke belangen die je keuze hebben beïnvloed?

Wil je echt praktisch aan de slag en oefenen met kritisch denken? Bekijk dan eens onze training: Argumenteren en overtuigen door kritisch denken.

Bekijk de training

Bronnen: whitepaper kritisch leren denken Avans Hogeschool
Ben Tiggelaar: Kritisch denken is essentieel maar hoe doe je dat? (column NRC 4-09-2017)