DOCN-model

Het DOCN-model maakt onderscheid tussen vier gedragsstijlen. Wanneer je inzicht hebt in jouw voorkeursstijl en het effect daarvan op mensen die een andere voorkeursstijl hebben, kun je bewust kiezen om op een andere manier te communiceren. Zo kun je beter met andere gedragsstijlen omgaan. Wat zijn precies die gedragsstijlen? En hoe kun je inspelen op mensen met een andere stijl dan jij? Lees het in dit artikel.

Het DOCN-model

Elk mens is anders. Met sommige mensen kun je het goed vinden, en met andere mensen is het contact veel moeilijker. Om het contact en de samenwerking te verbeteren kan het helpen om te leren begrijpen waar deze verschillen vandaan komen en om je in te leven in de reactie van iemand. Op die manier kun je beter met de verschillen omgaan. Een model dat je hierbij kan helpen is het DOCN-model. Dit model beschrijft de vier gedragstypen aan de hand van twee assen. De verticale as beschrijft het verschil tussen extravert en introvert gedrag. Extravert gedrag is naar buiten gericht: eerst doen, en dan denken. Introvert gedrag is precies het tegenovergestelde: eerst denken, en dan doen.

De horizontale as beschrijft het verschil tussen taakgericht en mensgericht gedrag. Taakgericht gedrag richt zich op zaken, resultaten en inhoudelijke argumenten. Bij mensgericht gedrag ligt de focus op relaties, sfeer en gevoelens. Uit deze twee assen ontstaan vier gedragsstijlen.

De letters D, O, C en N staan voor de vier stijlen; dominant, ondernemend, constant en nauwgezet. Iedereen heeft een voorkeur voor één of meerdere stijlen, waar we vanuit gewoonte gemakkelijk op terugvallen. We hebben echter allemaal elke stijl in ons, waardoor we kunnen schakelen.

Dominant (D)

De D staat voor dominant. De stijl staat linksboven, bij extravert en taakgericht. Woorden die dominant omschrijven zijn: onafhankelijk, zelfbewust, praktisch en competitiezoekend. Een D komt graag snel tot de kern en is resultaatgericht. Hij houdt ervan om te argumenteren en verwacht van de ander concreet taalgebruik. Een D neemt makkelijk beslissingen en durft ook impopulaire maatregelen te nemen.

De andere drie gedragstypes vinden hem soms te direct en willen dat hij meer openstaat voor de mening van anderen.

Ondernemend (O)

Rechts van de D vinden we de O van ondernemend. Dit is de extraverte en mensgerichte stijl. Woorden die bij deze stijl passen zijn: emotioneel, enthousiast, optimistisch en spraakzaam. Een O kan inspirerend en levendig vertellen, is open over zijn gevoelens en neemt beslissingen intuïtief. Een O is graag onder de mensen en voelt de sfeer meestal goed aan. Hij heeft vaak nieuwe ideeën en heeft een hekel aan gedetailleerd werken en tijdsdruk.

In de ogen van andere types zou hij zijn afspraken vaker moeten nakomen en doelgerichter moeten werken.

Constant (C)

Recht onder de O vinden we de introverte, mensgerichte C: het constante type. We kunnen hem beschrijven als sympathiek, loyaal, terughoudend en ondersteunend. Een C is op zoek naar harmonie en kan goed luisteren, waardoor hij snel vertrouwen krijgt. Hij schikt zich makkelijk naar de wensen van anderen en cijfert zichzelf daarom soms weg. Hij communiceert tactvol en denkt goed na over beslissingen. Daarnaast heeft een C een hekel aan discussie en onverwachte veranderingen.

In de ogen van andere gedragstypen zou een C zich wat duidelijker mogen profileren en vaker een standpunt moeten innemen.

Nauwgezet (N)

Linksonder staat de N van nauwgezet. Dit type is introvert en taakgericht, en kunnen we omschrijven als perfectionistisch, serieus, voorzichtig en volhardend. Een N houdt ervan om volgens procedures te werken en kwaliteit te leveren. Hij werkt grondig en verwacht dit ook van anderen. Hij zet zijn tanden in een taak en kan blijven hangen in details, waardoor hij soms als star of als een pietje-precies wordt ervaren. Een N komt zijn afspraken na en wordt als betrouwbaar gezien.

In de ogen van anderen zou een N wat ruimdenkender mogen zijn en sneller mogen werken.

Hoe ga je om met andere gedragsstijlen?

Misschien herken je één van de gedragstypes uit het DOCN-model als jouw voorkeursstijl, of als die van een collega. Ook zal je misschien een type herkennen waar je moeite mee hebt. Het model kan je helpen beter om te gaan met voor jou lastige gedragstypes.

Als je zelf bijvoorbeeld het liefst constant (C) gedrag inzet, ben je vaak geneigd te vragen hoe iemand zich ergens bij voelt. Een gesprekspartner die over het algemeen dominant (D) gedrag laat zien zal hier de kriebels van krijgen. Vraag dan liever wat hij ergens van vindt.

Als je ondernemend (O) gedrag laat zien door globale informatie te geven en nog een paar nieuwe ideeën aan te dragen zal je iemand met een nauwgezette (N) stijl niet overtuigen. Je kunt dan beter meer argumenten geven. Andersom motiveer je iemand met een voorkeur voor ondernemend gedrag niet met het benoemen van risico’s.

Dominant gedrag veroorzaakt innerlijke weerstand bij iemand met constant gedrag, wanneer hij directief communiceert. Hij kan dan beter een stapje terug doen en vragen stellen.

Je kunt met het DOCN-model experimenteren door andere vragen te stellen en andere woorden te gebruiken. Je zult zien dat de ander zich meer begrepen voelt en makkelijker met je zal samenwerken.

Hoe kom je erachter wat jouw gedragsstijl is?

Bij diverse trainingen in de categorie Persoonlijke Effectiviteit gaan we met het DOCN-model aan de slag en ontdek je via een vragenlijst en oefeningen wat jouw gedragsstijl is en hoe je hier het best mee kunt omgaan.