De 6 karakterstructuren van Reich: hoe gebruik je ze?
Binnen coaching bestaan er allerlei methodieken en technieken om het gedrag van coachees beter te begrijpen en hen te begeleiden bij hun vraagstukken. Neem bijvoorbeeld de Karakterstructuren, in de jaren dertig ontwikkeld door Willem Reich en later verder ontwikkeld door Alexander Lowen. Karakterstructuren zijn een soort ‘maskers’ die je als kind hebt ontwikkeld om optimaal te reageren op jouw omgeving. Er zijn zes verschillende maskers, waarover je in dit artikel meer leest.
Wat zijn karakterstructuren?
Als kind ben je gevoelig voor de wereld om je heen en de sociale context waarin jij je begeeft. Je maakt situaties mee die emotioneel pijnlijk of confronterend zijn. Om je hier tegen te beschermen ontwikkel je onbewust bepaalde beschermingsmechanismen. Deze mechanismen zijn een samenhang van emoties, gedachten en fysieke reacties van het lichaam. Lowen stelde dat wij als mens op een holistische manier reageren op onze omgeving, waarbij deze drie aspecten samenhangen. De manier waarop iemand reageert op moeilijke situaties kun je volgens hem zien aan diens spierspanning, wat weer van invloed is op de emotionele en communicatieve reactie van die persoon.
Wanneer we volwassen worden, ontwikkelen deze holistische reacties tot karakterstructuren: typische manieren waarop je als mens reageert op dagelijkse gebeurtenissen en situaties. De karakterstructuren worden vaak aangeduid als maskers, omdat je als het ware een masker opzet dat je gebruikt als onbewuste buffer richting de buitenwereld. Deze manier van reageren, ofwel het opzetten van dit masker, zijn ingesleten patronen die je helpen jezelf te handhaven in uitdagende situaties.
Ontwikkeling van de maskers
Er zijn zes verschillende karakterstructuren ofwel maskers. Ieder kind doorloopt alle karakterstructuren. Vervolgens zijn er één of twee maskers die dominant worden, afhankelijk van persoonlijke ervaringen.
De zes karakterstructuren
Elk van de zes maskers kent bepaalde karaktertrekken, taalgebruik, beschermingsmechanismen, uitdagingen, onderliggende basisbehoeftes en ook sterke kanten. Hieronder leggen we de zes structuren aan je uit.
1. De Schizoïde ofwel afwezige structuur
Iemand die dit masker opzet heeft als het ware het gevoel een vreemdeling op aarde te zijn. Deze persoon voelt zich vaak niet welkom, trekt zich daarom vaak terug en stopt zijn of haar gevoelens weg. Er is een sterke drang naar algehele controle over het lichaam en de geest, waarbij de emotionele reactie vaak wordt uitgeschakeld. Ze reageren onverschillig, afstandelijk en objectief en trekt zich terug uit bescherming. Het op afstand houden van anderen kan ook door expres uit te stralen dat je bijzonder en uniek bent en daardoor uit te stralen dat je er niet bij hóéft te horen.
Als je dit masker opzet, is je onderliggende basisbehoefte nabijheid, je welkom voelen, verbondenheid en autonomie. De sterke kanten van dit masker zijn scherpzinnigheid, het hebben van sterke idealen en creativiteit.
2. De Orale ofwel onverzadigbare structuur
Iemand die dit masker opzet heeft een sterk empathisch gevoel voor tekortkomingen van anderen. Ze zetten een masker op van belangstelling, zorgzaamheid en aandachtigheid. Er is als het ware een overvloed van geven en een tekort aan nemen. Deze persoon vergeet snel zijn of haar eigen behoeftes en verlangen omdat deze persoon continu bezig is met de behoeftes van anderen. Echter, vaak is dit juist een onbewuste behoefte en vraag om de eigen behoeftes te vervullen, die als kind vaak onvervuld zijn.
In zijn of haar communicatie stelt deze persoon veel vragen, waarbij indirect vaak gevraagd wordt om de eigen behoefte te vervullen. Dit bijvoorbeeld door voor iemand anders te zorgen met een onuitgesproken verlangen om er iets voor terug te krijgen. Als beschermingsmechanisme klampt iemand zich aan anderen vast. De uitdaging ligt bij het duidelijk uitspreken van eigen behoeftes en verlangen en het vertrouwen op zichzelf. De onderliggende basisbehoefte is autonomie. De sterke kanten van dit masker zijn socialiteit, empathie en liefdevol zijn.
3. De Symbiotische ofwel versmeltende structuur
Iemand die dit masker opzet is het gevoel van zijn of haar eigen identiteit grotendeels kwijt. Ze hebben erg veel moeite om eigen keuzes te maken en eigen behoeftes aan te geven. Iemand vaart continu mee op de mening, keuzes en gedrag van iemand anders die belangrijk voor hem of haar is. De grote vraag voor dit individu is ‘wie ben ik zonder de ander?’ Dit zijn personen die bijvoorbeeld altijd eerst vragen: “wat wil jij doen vandaag?” en hier hun keuze op baseren, zonder daarbij na te denken wat ze daadwerkelijk zelf willen.
Deze persoon heeft grote moeite met conflicten, agressie en assertiviteit, omdat de ruimte tussen zichzelf en de belangrijke ander hierdoor groter wordt. Iemand zet alles op alles om onenigheid op te lossen en de situatie weer tot rust te brengen. Als beschermingsmechanisme deinst iemand continu mee op de energie van een ander. De grote uitdagingen zijn om zelf keuzes te maken en vanuit eigen verlangens te handelen. Iemand heeft primair de behoefte aan meer verbinding met zichzelf en zijn eigen willen en kunnen. De sterke kanten van dit masker zijn een enorme mate van empathie en mogelijkheid om zich in een ander te verplaatsen, fijngevoeligheid en groot liefdevol vermogen.
4. De Psychopathische ofwel wantrouwende structuur
Iemand die dit masker opzet doet dat omdat deze persoon als kind structureel ervaringen heeft opgedaan waarbij steun van anderen tekortkwam. Zo verloor deze persoon het vertrouwen in anderen en leerde te overleven op eigen kracht. Dit heeft zich ontwikkeld in een autonoom, besluitvaardig masker waarbij iemand zich enthousiast en vol zelfvertrouwen opstelt. Deze persoon voelt zich vrij in zijn of haar handelen, neemt snel initiatief en is een doelgerichte aanpakker. Daarbij schroomt deze persoon niet om anderen op een directe wijze opdrachten te geven en voor te schrijven wat te doen. Het beschermingsmechanisme is dan ook het domineren van anderen en controle willen houden over situaties.
Iemand met dit masker doet zich onkwetsbaar en groter voor. Hierbij verliest diegene de ruimte om stil te staan bij gevoel van angst of twijfel. Als dit individu hulp krijgt, wordt dit al snel gewantrouwd. Afhankelijkheid en intimiteit wordt graag voorkomen en vermeden met een uitstraling van sterk, krachtig en slim zijn. De grote uitdaging ligt in het vertrouwen van anderen en het vragen van hulp en steun van anderen. De onderliggende basisbehoefte is verbondenheid. De sterke kanten van dit masker zijn charismatisch, besluitvaardig en zelfverzekerd zijn.
5. De Masochistische ofwel opofferende structuur
Iemand die dit masker opzet heeft grote moeite met zelfexpressie en vindt het lastig de balans te vinden tussen aandacht voor (het lijden van) een ander en ruimte vinden voor zijn of haar eigen geluk. Deze persoon heeft voorkeur voor diepere thema’s en schroomt niet om stil te staan bij heftige of serieuze zaken in het leven. Deze persoon vindt trouw zijn erg belangrijk, heeft een groot verantwoordelijkheidsgevoel en uithoudingsvermogen en is bereid om de leiding te nemen. Toch moet dit individu waken dat hij zichzelf niet wegcijfert of continu opoffert voor anderen. Het gaat erom een goede balans te vinden tussen opnemen wat je aankunt en loslaten wat niet voor je bestemd is.
Als beschermingsmechanisme zal dit individu zichzelf opofferen en zijn eigen zorgen stilhouden. Het is de uitdaging om zich niet alleen te focussen op het lijden van de ander maar ook verantwoordelijkheid te nemen voor zichzelf, grenzen te stellen en aan te voelen wanneer iets genoeg is zonder continu door te gaan. De onderliggende basisbehoefte is autonomie. De sterke kanten van dit masker zijn geduldig, liefdevol en enorm gedisciplineerd en een harde werker zijn.
6. De Rigide ofwel afstandelijke structuur
Iemand die dit masker opzet, stelt hoge eisen aan zichzelf en zijn omgeving en is perfectionistisch. Ze hebben meer oog voor de buitenkant dan voor iemands innerlijke karakter en schoonheid. Er zijn vaste en duidelijke opvattingen over wat goed en slecht is in het leven. Deze persoon uit dit in minachting, onecht gedrag en controle over anderen. Diegene gebruikt veel nuances en praat defensief en in voorwaardes. Als beschermingsmechanisme dwingt dit individu succes af door het opleggen van controle en beperkingen aan zichzelf en anderen.
Hoewel diegene zich bewust is van een groot verlangen naar verbondenheid en tederheid is het ontzettend lastig om zich over te geven aan intimiteit. De grote uitdaging is dan ook om écht te durven voelen en te handelen op basis van dit gevoel en emoties. Achter deze houding van trots en controle gaat vaak een angstige en gekrenkte persoonlijkheid schuil. Uit angst voor afwijzing gaat iemand ‘op slot’, toont geen genegenheid en is trots en terughoudend. Dit staat tegenover de sterke kanten van iemand met dit masker succesvol, vooruitstrevend, zelfstandig en initiatiefrijk zijn.
De maskers gebruiken in jouw coachsessies
Ben je benieuwd hoe je deze maskerstructuren toepast in jouw coaching? In onze opleiding Intuïtief Coachen komt dit uitgebreid aan bod. Meer over deze opleiding en de inhoud ervan lees je in een artikel dat we hier eerder over schreven.
Lees meer over Intuïtief Coachen
Dit artikel is gebaseerd op de volgende bronnen:
- Kleine, T. D. (2017). Non-verbale communicatie in de geestelijke verzorging. Een verkennend onderzoek naar de mogelijke betekenis van bio-energetica voor de geestelijke verzorging.
- Rupert, J. (2014). Karakter of pantser? Implicaties van Reichs karakteranalyse voor de organisatiepraktijk. Verkregen via Erikschobben.be, nummer 3 – mei/juni 2014
- Veenbaas, W., Goudswaard, J., & Verschuren, H. A. (2018). De maskermaker (1ste editie). Phoenix Opleidingen, Utrecht, Nederland.