Zelfsturing: Waarom managers overbodig worden

Steeds meer organisaties vervangen hun managementmodel voor een beleid waarin werknemers zichzelf aansturen. Het levert veel voordelen op, zoals meer bezieling en een hogere kwaliteit van het werk. Maar de omschakeling gaat gepaard met ingrijpende personele consequenties en chaos. Trainer Marc Peters doet een oproep: managers aller landen opgepast, jullie beroep staat op het punt in een ernstige bestaanscrisis te komen! Sta niet raar te kijken als jullie functie binnen een paar jaar of eerder niet meer bestaat. Maak je klaar voor een carrièreswitch.

Tijd voor nieuw beleid

De toenemende belangstelling voor zelfsturing in Nederland komt niet uit de lucht vallen. Sceptici spreken van een regelrechte hype. En ook al heeft het idee van zelfsturing daar trekjes van, er is in mijn ogen wel degelijk iets belangrijks gaande. Er zijn meerdere redenen waarom deze manier van denken en organiseren op dit moment een goede voedingsbodem vindt in ons land en ook daarbuiten. De meest in het oog springende zijn:

  1. We zijn veel te ver doorgeschoten in ons denken over allerlei managementmodellen en -technieken waarmee we grote en/of complexe organisaties op effectieve wijze denken te kunnen aansturen;
  2. Het idee van de manager als een god die het beter weet is gaan overheersen;
  3. Uit allerlei onderzoeken blijkt dat managers een goede uitvoering van het werk te vaak alleen maar in de weg staat. Zij moeten immers hun bestaansrecht bewijzen en doen van alles om te laten zien hoe nodig zij zijn. Goed opgeleide medewerkers die prima zelf kunnen denken en handelen worden om de oren geslagen met allerlei regels, procedures, verslagen, meet- en regelsystemen en ga zo maar door;
  4. Door de komst van moderne informatietechnologie, goed opgeleide mensen en flexibele vormen van werken is die (middle)manager ook eigenlijk nauwelijks meer nodig. Hooguit nog als coach op afstand, maar niet als beslisser.

Liever geen manager

Niet alleen is het traditionele hiërarchische model in toenemende mate ineffectief in onze complexe snel veranderende informatiemaatschappij, het kost domweg veel te veel in termen van verspilling van talent, geld, dure (eindige) grondstoffen en vervuiling. Het is dus niet duurzaam. De macht om besluiten te nemen moet terug naar de werkvloer oftewel het primaire proces. De professionals weten vaak het best wat er moet gebeuren en hoe ze problemen moeten oplossen. De rest van de organisatie stelt zich het best dienend op. Het (top)management houdt zich alleen bezig met het (mede) ontwikkelen van een langetermijnvisie en het scheppen van de juiste kaders waarbinnen de medewerkers hun werk goed kunnen doen. Dit vereist een luisterend oor en de bereidheid om te onderhandelen over de kaders.

Voordelen van zelfsturing

Zelfsturing is geen hype, maar een manier van leven en werken die past bij een modern mensbeeld en een complexe en uitdagende tijd van verduurzaming en transitie naar een circulaire economie. Een aantal voordelen van zelfsturing zijn:

  • Meer bezieling in het werk
  • Een hogere kwaliteit van het werk
  • Blijere klanten
  • Lagere kosten
  • Minder bureaucratie

De omschakeling naar een zelfsturend team is niet gemakkelijk, zeker niet, en vergt een echte omslag in het denken (van controle naar faciliteren), veel moed, een rotsvast vertrouwen in mensen, een flexibele opstelling en vooral heel veel geduld en doorzettingsvermogen. Het gaat hier om een regelrechte paradigmaverschuiving en die gaat niet zonder slag of stoot.

Benodigde competenties

Deze ontwikkeling heeft ook gevolgen voor het opleiden, trainen en coachen van werknemers. Mijn advies is om mensen, naast de vakkennis die ze nodig hebben voor hun beroep, ook de houding en vaardigheden te leren die ze nodig hebben om in een zelfsturend team goed te kunnen functioneren. De volgende competenties zijn onder andere noodzakelijk:

  • Collegialiteit
  • Inleverbereidheid
  • Het respecteren en waarderen van verschillen
  • Oplossingsgericht denken en overleggen
  • Gezamenlijk besluiten nemen
  • Onderhandelen over kaders en productiviteitsnormen

Wat te doen als manager

Het is een hele omschakeling, maar door zelfsturing krijg je met minder mensen meer voor elkaar en realiseer je een inspirerende omgeving. Wie wil dat nou niet? Daardoor is zelfsturing here to stay. En nu je dit weet, doe er vooral je voordeel mee. Zo speel je hier als manager op in:

  • School jezelf om
  • Pak je specialisme opnieuw op
  • Word teamcoach
  • Ga geheel iets anders doen
  • Kortom: vind jezelf opnieuw uit

Marc Peters