Provocatief coachen: wat is dat?

Wil je je als coach, trainer of begeleider blijven ontwikkelen? Dan zijn er tal van specialisaties en technieken waarmee je je toolbox kunt uitbreiden. Een daarvan is provocatief coachen: een prikkelende manier van coachen waarmee je je coachee uitdaagt en traditionele rolverdelingen loslaat. In plaats van dat je zelf de structuur bepaalt of oplossingen aandient, krijgt de coachee die rol. Jij als coach bent bij deze manier van coachen vrij om je eigen ideeën, creativiteit en intuïtie in te brengen. Hoe pak je dit in de praktijk aan?

Wat is provocatief coachen?

Heb je soms het gevoel dat je coachees moeilijk in beweging komen? En dat je als coach er het hardst aan trekt? Bij provocatief coachen gaat het erom dat je niet trekt aan coachees en vastgelopen processen, maar juist processen los schudt door niet-traditioneel te werken. Je werkt nog steeds vanuit empathie maar komt meer uit voor wat je vindt, waarbij je humor en warmte gebruikt en tegelijkertijd confronteert door te prikkelen en uit te dagen. Hierdoor zeg je dingen die je coachee misschien niet verwacht, maar wel vooruithelpen. Je gebruikt technieken maar vooral ook je intuïtie, je creativiteit en je relativeringsvermogen.

Een principe van provocatief coachen is dat kwetsbaarheid van cliënten vaak wordt overdreven: ze kunnen best wel wat hebben. Daarom vergroot je bijvoorbeeld bij het prikkelen en uitdagen juist het probleem, geef je absurde verklaringen, overdrijf je stereotypen en laat je de structuur los. Je raadt het al: De coachee gaat zich hier tegen verzetten. En dat is… precies de bedoeling! Het laten toenemen van assertiviteit en relativering is precies het effect dat een provocatief coach nastreeft.

Een niet-traditionele manier van werken

Provocatief coachen is een niet-traditionele manier van werken en verschilt op veel vlakken van de traditionele manier. Hieronder vind je de belangrijkste verschillen tussen de manieren van werken:

Hoe pas je provocatief coachen toe als coach?

Lars Ratering is coach en trainer bij ICM opleidingen & trainingen. Hij werkte mee aan de ontwikkeling van de ICM Specialisatiedag Provocatief Coachen.

Lars Ratering: “Provocatief coachen bestaat eigenlijk uit drie elementen: humor, overdrijving en warm contact. Die laatste is heel belangrijk. Zonder warm contact of een goede relatie met je coachee ben je enkel aan het confronteren. Je kunt provocatief coachen de hele sessie door inzetten, maar je kunt ook je momenten kiezen. Dit ligt ook een beetje aan je coachstijl en aan het effect op de coachee. Sommige coachees komen bij jou aankloppen omdat je bekend staat om je provocatieve stijl, in die gevallen weten coachees wel enigszins wat hen te wachten staat. Het is belangrijk dat je achteraf verheldert wat je hebt gedaan en met welk doel. Eigenlijk is het een hele liefdevolle methode, ook al komt het misschien anders over. Het is heel echt, en speels.”

Voor welke situaties is provocatief coachen geschikt?

De grondleggers van het provocatief coachen zouden zeggen: op elke situatie. Maar het is verstandig om altijd een inschatting te maken op basis van individuele behoeften, omstandigheden en persoonlijkheidskenmerken van de coachee. Als coach is het belangrijk om flexibel te zijn en indien nodig over te schakelen naar een andere coachbenadering die beter past bij de situatie.

Lars Ratering: “Ik heb het heel veel toegepast op mensen die, net als ieder mens soms, in de slachtofferrol zitten en blijven zitten. Dat heeft namelijk ook zo zijn functie. De mensen die veel beren op de weg zien en die dingen groot maken in hun hoofd. De neiging van een congruent coach is hier om de coachee te gaan ‘redden’. De provocateur geeft juist tegendruk waardoor je ze laat relativeren.”

Voorbeeld 1: Coachee worstelt met perfectionisme

Doel van provocateur: Coachee in laten zien dat deze overtuiging belemmerend en overdreven is

Coachee: “Ik lees mijn e-mails tien keer na voor ik het verstuur.”

De provocateur: “Je kijkt ze mààr tien keer na?! Ik zou het wel vaker doen als ik jou was want je wil toch geen fouten maken?”

Voorbeeld 2: Coachee wil assertiever worden

Doel van provocateur: Coachee activeren om assertief te zijn en er tegenin te gaan

Coachee: “Ik doe altijd wat anderen willen en durf niet op te komen voor mijn mening.”

De provocateur: “Maar dat is toch geen probleem? Dat is mooi, jij houdt tenminste rekening met andere mensen! En hebt daardoor vrienden voor het leven”

Voor welke situaties is het niet geschikt?

Toch zijn er ook situaties waar je mee op moet passen als je aan het provoceren bent.

Lars Ratering: “Het kan gebeuren dat de coachee dichtslaat of zich aangevallen voelt. Als het contact nog goed is, kun je doorgaan. Als er nog steeds gelachen wordt maar mensen beginnen te sputteren, is het prima. Hoe meer weerstand, hoe beter eigenlijk. Maar het contact moet wel goed blijven. Meestal als ik dat doe dan informeer ik naderhand wel waar de weerstand vandaan kwam en wat ze ervaarden. Niet iedereen doet dat, die gaan gewoon door. Dat ligt dus ook een beetje aan je stijl.”

Je moet oppassen met provocatie:

  • Bij zwaar trauma
  • Ernstige emotionele instabiliteit
  • Verslavingsproblematiek
  • Wanneer er geen warm contact is
  • Als er niet gelachen wordt

Specialisatiedag Provocatief Coachen

Wil je zelf deze vorm van coachen ervaren en onder begeleiding van een ervaren docent ermee oefenen? In onze specialisatiedag vind je de balans tussen humor, confrontatie én warmte en waardering. Je brengt vastgelopen processen weer op gang en krijgt je coachees effectief in beweging. Weten of het bij je past? Doe hier een persoonlijke intake of bel direct met een van onze studieadviseurs via 030-2919888.