Hoe stel je de juiste vragen?

In het dagelijks leven stellen we elkaar continu vragen. Maar, wat is een goede vraag? Volgens praktisch filosoof en Socratisch gespreksleider Puck van Dijk zet een goede vraag zowel de vraagsteller als -ontvanger aan het denken. Een goede vraag is de kickstart voor een betekenisvol gesprek, zowel voor professionele als privédoeleinden. 

De juiste vraag stellen binnen organisaties

Wat is een goede vraag? Dat is een vrij subjectieve kwestie. Wat de één goed vindt, geldt niet voor de ander. Tijdens haar studie kwam Puck van Dijk erachter dat ze dit onderwerp razend interessant vindt. Puck studeerde een bachelor filosofie aan de UvA en een master filosofie aan de VU. In haar master kon ze kiezen voor het vak ‘de Socratische methode’. Toen ze las dat dit vak bedoeld was voor praktisch filosofen, was ze meteen enthousiast. Waar filosofie tot dan toe vooral bestond uit het eenzijdig lezen en consumeren van wijsheden en kennis, werd filosofie iets wederkerigs door in gesprek te gaan met elkaar.

Tegenwoordig is Puck praktisch filosoof en Socratisch gespreksleider. Binnen organisaties is zij de buitenstaander die de juiste vragen stelt. Vaak zijn dit de scherpe, ongemakkelijke vragen die werknemers binnen de organisatie niet durven stellen. Denk aan een vraag als ‘Zijn er wel zoveel managers nodig binnen onze organisatie?’. Juist dit zijn de vragen die noodzakelijk zijn om vooruit te komen. Als ze niet worden gesteld, ga je problemen uit de weg en loop je om dingen heen die aanpak vereisen.

Zuiver luisteren en de juiste vraag stellen

Binnen de Socratische methode leerde Puck dat een goede vragensteller zich heel onwetend opstelt. Net zoals een goede journalist blijft de vragensteller objectief en gaat hij of zij zo blanco mogelijk op zoek naar de waarheid. Als je een gesprek ingaat zonder vooroordelen of verborgen agenda, is er ruimte om achter de echte waarheid te komen. Een goede vraag is de kickstart van zo’n gesprek. Dit is een vraag waar ieders hersenen van gaan kraken en die ruimte geeft aan het onderzoeken van gevoelens. In plaats van ‘hoe gaat het met je?’ kun je bijvoorbeeld ook vragen: ‘wanneer was je voor het laatst gelukkig?’. Bij die eerste vraag gebeurt er niks, de tweede vraag laat je nadenken over iemands gevoel.

Het stellen van de juiste vraag leidt tot diepgaande gesprekken die zorgen voor verbinding tussen mensen. Een waardevol gesprek voelt als een hobbelige reis waar je helemaal ingezogen wordt. Het resultaat is dat je samen echt iets meemaakt, transformeert en iets leert.

De vraag achter de vraag

Puck focust zich ook op ‘de vraag achter de vraag’. In een vraag of opmerking zitten vaak aannames en veronderstellingen: dingen die je vooraf aanneemt, maar niet vanzelfsprekend zijn. Stel, je leidinggevende vraagt je: “Zou je willen kijken welke onderdelen van jouw werk geautomatiseerd kunnen worden, zodat het leidt tot meer efficiëntie?”. In deze vraag zitten allerlei aannames, bijvoorbeeld dat jouw werk nu niet efficiënt is en dat automatisering leidt tot een meer efficiënte opbrengst.

In zo’n situatie is het waardevol de vraag achter de vraag te ontdekken. Het is als een ui pellen om te ontdekken wat de kernvraag van je leidinggevende is. Wellicht is je leidinggevende niet tevreden over slechts één aspect van je werk, dat helemaal geen betrekking heeft op automatisering. Ook kan het zijn dat je werkgever zelf graag meedenkt over het automatiseren van taken en is zijn of haar interesse de enige reden van de vraag.

Workshop tijdens de ICM Kennisparade

Puck van Dijk verzorgde tijdens de ICM Kennisparade 2022 hierover een workshop genaamd ‘De kunst van het vragen stellen’. We organiseren regelmatig vergelijkbare evenementen. Bekijk in onze agenda alle aankomende evenementen.