Gelukkiger in je werk met Positieve Psychologie

Al voordat ik serieus aan het werk ging, verbaasde ik me over het chagrijn dat in veel organisaties rondwaarde. Tijdens vakantiebaantjes kwam ik dat veel tegen; van geestdodend lopendebandwerk , waarbij het loopje naar de wc een lichtpuntje in je dag was, tot aan keihard pestgedrag in een klein familiebedrijf. Als je je bedenkt dat je de meeste uren op een dag doorbrengt met collega’s en werk geeft dat een treurig beeld.

Mijn werk als trainer

Dit inspireerde mij in mijn werk als trainer en coach, ik zocht naar manieren om irritaties weg te nemen en op te lossen. Daarin was ik een kind van mijn tijd. Als psycholoog opgeleid in de twintigste eeuw, zochten we naar manieren om leed te verzachten en problemen op te lossen. De eerste vijftien jaar was dat een boeiend terrein. Maar hoe langer ik op dit pad liep, hoe meer ik ontdekte dat het chagrijn in organisaties een meerkoppig monster is. Als het je lukt om het op de ene plek weg te nemen duikt het op een andere plek weer op.

Een nieuw inzicht

Ik herinner me een opdracht begin jaren ’90, waar ik met de voorgeschreven probleemgerichte aanpak als consultant aan het werk ging in een fusieopdracht. Binnen een uur zaten we muurvast, ik voelde me onmachtig en voor het oog van de leergroep falen. Dat gevoel werd versterkt door de lachsalvo’s die uit de aangrenzende ruimte kwamen. Daar was men met dezelfde opdracht bezig, maar vanuit een andere benadering. Appreciative inquiry  (waarderend onderzoek), een gloednieuwe methode waar net de eerste artikelen over verschenen.

Appreciative inquiry

In deze methode wordt niet het probleem centraal gesteld, maar de mogelijkheden. De verwachtingen, vermogens, dromen en verlangens van de mensen uit de te fuseren groepen werden aangesproken en dit leidde binnen een half uur (!) tot de eerste bevrijdende lach! Wij waren op slag verliefd op deze aanpak. De praktijk liet glashard zien dat we met de probleemgerichte aanpak steeds dieper wegzakten en dat krachtgerichte ingang een solide en vruchtbare basis legde voor goede samenwerking.

Martin Seligman

De psychologie heeft zich in de vorige eeuw, en vooral na de Tweede Wereldoorlog, gericht op problemen en hun herstelprocessen. Martin Seligman, één van de grondleggers van de positieve psychologie, zag als psychotherapeut echter ook de beperking van wat hij kon betekenen voor mensen in geestelijke nood.

In het beste geval kon hij ze naar een ‘nulpunt’ brengen, naar een gebied vrij van klachten. Herstel leidt niet automatisch tot meer levensvreugde. Een goed leven is  veel meer dan een bestaan in de nulstand en bij zijn installatie als voorzitter van de American Association of Psychologists (AAP) in 1998 riep Seligman zijn vakbroeders op meer onderzoek te doen naar de gezonde en gelukkige mens.

De psychologie had dit terrein volledig genegeerd en ook geen antwoorden op vragen van mensen die het geluk in hun leven zochten. De psychologie had zich vooral gericht op hoe je van een probleem af kunt komen en zich weinig afgevraagd hoe je iets waardevols kunt realiseren. Penn University gaf Seligman de gelegenheid om hiervoor een vakgroep op te richten die ‘Positieve Psychologie’ is gaan heten.

De gelukkige mens

Seligman stuurde zijn studenten op pad met de vraag ‘wat maakt je gelukkig?’. De antwoorden verrasten iedereen, want geluk bleek in de kleine dingen van het leven te zitten. Zo werd het ontwikkelen van talenten genoemd en van betekenis zijn voor iemand. Geluk zit niet in een paar nieuwe schoenen, het winnen van de jackpot of een fikse loonsverhoging. Een bestendig gevoel van geluk is niet iets materieels en vluchtigs. In de kern gaat dat over leven naar je waarden en je eigenheid daarin ontwikkelen. Je voelt je gelukkig als je je talenten ontplooit en iets waardevols deelt zodat anderen daarvan kunnen meegenieten, we zijn tenslotte sociale wezens. Seligman vat dat kort en bondig samen: ‘werk met je sterktes, in plaats van te worstelen met je zwaktes’.

Flow

Een eerste praktische stap om je leven meer glans te geven, is je bewustzijn te vergroten op wat jou sterktes zijn. Want grappig genoeg zijn je opperste momenten van geluk vaak de momenten waarop je helemaal samenvalt met wat je doet. Waar de tijd lijkt stil te staan en je helemaal opgaat in wat je doet.

We noemen dat flow. Je vergeet jezelf, de tijd lijkt stil te staan en je versmelt met je omgeving. Een belangrijke onderzoeker die hier veel over gepubliceerd heeft en het begrip flow heeft geïntroduceerd is Mihaly Csikszentmihalyi. Momenten van flow zijn schaars en betekenisvol.

Een voorbeeld

Mijn eerste echte sollicitatie is een voorbeeld waarbij ik die in zijn pure vorm beleefde en ik kan het gevoel nog steeds oproepen, ook al is het inmiddels 25 jaar geleden. Ik solliciteerde naar de functie van trainer/ adviseur en daar hoorde een stevige voorbereidende opdracht bij. Tot heel diep in de nacht heb ik me daarin verloren. Mijn energie stroomde, ik wist van geen ophouden, ik kon mijn sterktes – leergierig, enthousiasme, creativiteit – er volledig in kwijt. En ik werd natuurlijk aangenomen! Een dergelijk voorbeeld is een rijke bron aan informatie over wat jouw leven glans geeft.

Formule voor geluk

De kunst is om wat je doet en wie je bent zo dicht mogelijk bij elkaar te brengen. De ervaring van flow, of piekmomenten, zijn geen toevalligheden die je per ongeluk overkomen. Als je ze serieus onderzoekt, geven ze je hele specifieke informatie over je kernwaarden. Over wat jij nodig hebt om het gevoel te hebben dat je ertoe doet. Om je gelukkig te voelen. En als je dat weet, kun je je leven daar bewuster op inrichten.

Seligman heeft inmiddels een ‘formule voor geluk’, samengevat in het acroniem PERMA:

P        staat voor positieve gevoelens. Als we ons goed voelen, staan we open voor ervaringen en voor anderen. Het is het eerste signaal van bezig zijn met iets dat er voor jou toe doet.

E        staat voor engagement. Betrokkenheid op iets dat groter is dan jij zelf en een bereidheid om daarin te investeren.

R        staat voor relaties. Ieder mens heeft een aantal goede relaties nodig, waarin hij zich veilig voelt en zich gezien weet.

M        staat voor meaningful, betekenisvol. Bezig zijn met zaken die ertoe doen, waarde en betekenis voor je hebben.

A        staat voor accomplishments, iets tot een einde brengen en concrete resultaten boeken op een gebied of onderwerp dat belangrijk voor je is en gaat over iets waar jij voor staat.

Marga Rijken
Docent Psychologie