Wat is assertiviteit? En hoe word je assertiever?

Eén van de belangrijkste oorzaken van stress op het werk is een gebrek aan assertiviteit. Als je, om wat voor reden dan ook, niet durft te zeggen wat je wilt of denkt, vermijd je op korte termijn spanning en onenigheid. Maar op lange termijn loopt de spanning bij jezelf op, omdat je veel dingen doet tegen je zin. Anderen weten bovendien niet wat ze aan je hebben of waar je grenzen liggen. Zou jij willen dat je meer of beter voor jezelf op durft te komen? In dit artikel lees je wat assertiviteit is, wat de kenmerken van assertiviteit zijn en hoe jij assertiever kunt worden.

Wat is assertiviteit?

Assertief reageren betekent dat je opkomt voor jezelf met respect voor de ander. Het gaat dus steeds om de balans tussen ‘jou en de ander’. Assertief zijn betekent niet: ‘ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken.’ Als je assertief reageert houd je de relatie met de ander in stand en kom je op voor jezelf. Het begint bij het helder krijgen van wat jij belangrijk vindt. Als je weet wat je wilt, weet je wat jouw grenzen zijn en kun je daar op een respectvolle manier voor opkomen. Assertiviteit komt van pas als je je mening wilt geven, een verzoek wilt weigeren, een taak wilt delegeren of hulp wilt vragen.

Hoe herken je iemand met een assertieve houding?

Iemand die assertief is..

• ..formuleert wensen op een duidelijke en vriendelijke manier
• ..uit kritiek en waardering op een heldere en respectvolle manier
• ..komt voor zichzelf op
• ..heeft zelfkennis en zelfvertrouwen
• ..durft zijn/haar kwetsbaarheid te laten zien
• ..vermijd conflicten niet, maar zoekt ze ook niet op
• ..laat zich niet meeslepen door een ander, maar maakt eigen keuzes

Hoe word ik assertiever?

Assertiviteit betekent dus opkomen voor je eigen belangen en laten zien wat je denkt, voelt en wilt. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan!

Er zijn een aantal goede manieren om dit te doen. Lees hieronder vijf succesvolle manieren om assertiever te zijn.

1. Een verzoek weigeren, ‘nee’ zeggen

Voor veel mensen is het lastig om rustig en duidelijk ‘nee’ te zeggen op een verzoek. Vaak speelt de angst om onaardig gevonden te worden een grote rol. We zijn bang voor (boze) reacties. De realiteit is echter dat we niet door iedereen aardig gevonden kunnen worden. Onderzoek heeft uitgewezen dat we één derde van alle mensen in eerste instantie sympathiek en aardig vinden, één derde zien we als neutraal en bij de resterende één derde hebben we in eerste instantie geen prettig gevoel. Verwachten of wensen dat iedereen je sympathiek vindt is dus onbegonnen werk. Vaak eindigt het ermee dat je toegeeft en iets tegen je zin in doet. Dit kan op verschillende manieren:

Geef aan er later op terug te komen

• “Ik ga er eventjes over nadenken, je hoort zo snel mogelijk van mij!”
• “Ik weet het niet. Dat moet ik even rustig bekijken, ik kom er zo op terug.”

Geef een alternatief

• “Wat je voorstelt wordt lastig, ik zou bijvoorbeeld wel één taak van je over kunnen nemen.”
• “Is het misschien een idee dat we … doen in plaats van….”
• “Ik kan je niet helpen, maar ik kan wel even rondvraag doen of er iemand anders is.”

Nee zonder verklaring

Wanneer je ‘nee’ zegt zonder een verklaring te geven, geef je de ander geen kans om nog tegen je in te gaan of je op andere gedachten te brengen.

• “Nee, dat gaat niet lukken helaas.” (punt!)
• “Oei, mijn agenda laat dat niet toe.” (punt!)
• “Nee, dat komt me niet goed uit.” (punt!)

2. Zelf hulp vragen aan een ander

Veel mensen vinden het moeilijk om anderen om hulp te vragen. Je wilt niet lastig zijn of je bent bang dat de ander ‘nee’ zegt. Hulp vragen is een belangrijk aspect van assertiviteit. Als je op een vriendelijke manier een verzoek doet en de ander heeft het recht om je verzoek te weigeren, dan hoeft hulp vragen geen probleem te zijn. Een aantal kenmerken:

• Bedenk van tevoren wat je wilt zeggen.
• Geef aan dat je iets wilt vragen.
• Doe het duidelijk, direct en in de ik-vorm.

“Hey, heb je even tijd? Ik wil je iets vragen. Ik vind het soms lastig hoe ik het overzicht kan bewaren tijdens dit project. Ik zou graag wat tips van jou krijgen. Jij bent er volgens mij heel goed in.”

3. Duidelijk je grenzen aangeven

Als je niet aangeeft wat je denkt of voelt weet de ander ook niet wat er in je omgaat of waar je grenzen liggen. Een aantal zaken is belangrijk bij het aangeven van je grenzen:

• Spreek in de ik-vorm.
• Oordeel niet.
• Wees concreet en rechtstreeks.

“Ik merk aan mezelf dat het te veel is om naast mijn studie drie volle dagen te werken. De laatste tijd ben ik heel erg moe en kan ik me niet goed concentreren. Ik zou daarom graag de komende periode maximaal twee dagen ingepland worden.”

4. Slecht nieuws brengen

Veel mensen stellen slecht nieuws brengen uit of vertellen maar de halve waarheid. Uit angst dat de ander boos wordt, dat je jezelf schuldig gaat voelen of omdat je bang bent dat jij met het slechte nieuws wordt geassocieerd. Je houdt veel meer rekening met de ontvanger door het slechte nieuws direct te vertellen en de klap te helpen opvangen. Slecht nieuws brengen verloopt het beste in de volgende fases:

• Geef het slechte nieuws zo snel mogelijk, kort en duidelijk.
• Laat de ander stoom afblazen.
• Toon begrip, herhaal eventueel het slechte nieuws.
• Indien nodig: geef een korte uitleg waarom.
• Bespreek eventuele vervolgstappen.

Wil je meer handvatten voor het brengen van vervelend nieuws? In het artikel “Het begeleiden van een slechtnieuwsgesprek, hoe doe je dat?” gaan we hier uitgebreider op in.

5. Wees jezelf, maar dan assertiever

Tot slot, speel geen rol en accepteer jezelf zoals je bent. Dan zullen anderen dit ook doen. Je bent een veel leuker mens als je jezelf ongedwongen kan gedragen, zonder je af te vragen of je het wel allemaal goed doet. En onthoud dat iedereen verantwoordelijk is voor zijn eigen geluk. Je kunt wel ontzettend rekening gaan houden met andere mensen, maar jij bent niet verantwoordelijk voor hun geluk. Dat zijn ze zelf.

Practice makes perfect

Assertiever reageren gaat niet zonder slag of stoot. In het begin kunnen deze technieken wat ongemakkelijk voelen, maar het is een kwestie van oefenen. De ervaring leert dat je het zelf als meer opdringerig ervaart dan degene waarbij je de techniek gebruikt. In de training Assertief Optreden leer je nog meer over assertiever reageren. Je krijgt inzicht in je eigen gedrag en leert bijvoorbeeld hoe je overtuigend je mening kunt geven of grenzen kunt stellen.

Zeker weten of dit bij je past? Doe een persoonlijke intake.