Wat je kunt laten ervaren, moet je niet uitleggen
Het is prachtig om je kennis en inzichten te delen en daar andere mensen mee te helpen. Dat is een prima startmotivatie voor het trainersvak, maar niet genoeg en soms zelfs belemmerend. Bedenk bij ieder onderwerp in je trainingen of je de deelnemers ook iets kunt laten ervaren en bewaar je uitleg voor daarna.
We zaten in een scoutingruimte. De open haard zorgde voor een rokerige sfeer. De rommel was aan de kant geschoven, de deelnemers zaten op lage houten bankjes en de vodden voor de ramen zorgden voor voldoende schemering om de afbeeldingen op het scherm te kunnen zien. Ingespannen, met hun armen over elkaar, tuurden de brandweerinstructeurs naar de serie origamiplaatjes die demonstreerden hoe je stap voor stap een zwaan kunt vouwen. Nadat ze alle twintig plaatjes gezien hadden, kregen ze eindelijk hun vouwblaadjes en konden ze aan de slag. Het resultaat was bijzonder creatief, maar geen enkel zwaantje leek op het voorbeeld. En toen vroeg ik: “Welke link zie je tussen deze opdracht en de lessen in de brandweeropleiding die jij geeft?” Hier en daar begon het kwartje te vallen. “Wij geven heel veel instructie en als we pas veel later in de praktijk gaan oefenen, dan zijn ze dat allang weer vergeten!”
Ervaren
Mijn opdracht was om, samen met een collega-trainer, deze instructeurs een aantal didactische principes te leren. Als één van deze principes had ik gekozen: ‘Wat je kunt laten ervaren, moet je niet uitleggen!’ En we trainden dus ook op deze manier. Ieder principe lieten we de instructeurs zelf ervaren. Omdat de instructeurs diezelfde middag nog hun eigen lessen aanpasten en presenteerden, kon iedereen het resultaat van de training meteen zien. In de situatie waar dit artikel mee begon, had ik er natuurlijk ook voor kunnen kiezen om meteen het principe uit te leggen. Mijn ervaring is dat je dan vooral veel belemmeringen te horen krijgt: allemaal redenen waarom dit niet werkt, of waarom het in ‘mijn situatie’ echt niet anders kan.
Oneliner
‘Wat je kunt laten ervaren, moet je niet uitleggen’ Ik heb deze oneliner enkele jaren geleden bedacht toen ik voor een groep hoogopgeleide trainers stond die vooral heel veel wilden uitleggen. Maar als ik eerlijk ben, zei ik het ook tegen mijzelf. Ik wilde (en wil nog steeds) graag uitleggen wat ik doe. Ik vind het prachtig om mijn kennis en inzichten te delen en daar anderen mee te helpen. Dat is een prima startmotivatie voor het trainersvak, maar niet genoeg en soms zelfs belemmerend. Steeds meer ontdek ik hoe je als trainer of docent op je handen moet gaan zitten en het puntje van je tong af moet bijten. Steeds meer laat ik mijn cursisten zelf ervaringen opdoen en zelf actief kennis, inzichten en vaardigheden verwerven. Pas daarna kom ik nog, als dat nodig is, met mijn uitleg.
Cadeau
Sommige leerervaringen kun je niet organiseren, die krijg je gewoon cadeau. Ik ontmoette Johan, een trainer die meer over Motiverende Gespreksvoering wilde leren. In het praatje vooraf, onder het genot van een kopje koffie, begon Johan mij, vanuit de beste bedoelingen, te overtuigen dat ik een bepaalde stap in mijn carrière moest zetten. Door de druk die hij op mij uitoefenende, ging ik tot mijn eigen verbazing ‘in de weerstand’ en bedacht ik redenen waarom ik die stap juist niet wilde zetten. Terwijl ik het eigenlijk wel graag wil! Toen ik me dat realiseerde, zette ik het gesprek stil. Ik vroeg Johan terug te kijken op het effect van zijn woorden op mij. En terwijl we dit bespraken ontdekte Johan zelf welke invloed hij had op mijn weerstand en motivatie. Deze ongeplande ervaring onder de koffie was allesbepalend voor het verloop van deze dag. Het was een ervaringscadeautje met een effect dat ik met ‘uitleggen’ nooit had kunnen bereiken.
Tips
“Wat je kunt laten ervaren, moet je niet uitleggen.” Als je dat wilt toepassen, kun je dat op twee manieren doen:
- Bedenk bij ieder onderwerp in je training of je de deelnemers ook iets kunt laten ervaren.
- Kijk en luister goed, de mooiste leerervaringen gebeuren gewoon waar je bij staat.